HOOFDSTUK I

Tenslotte komen wij aan zijn conclusie:

“En, al redenerende over dit onderwerp, moeten wij niet vergeten de merkwaardigste omstandigheid op te merken, namelijk dat de bron van de bij deze experimenten door wrijving opgewekte Warmte onuitputtelijk is. Het is nauwelijks nodig hieraan toe te voegen dat iets dat ieder geïsoleerd voorwerp of systeem van voorwerpen zonder ophouden kan blijven produceren, onmogelijk een materiele substantie kan zijn; en het komt mij buitengewoon moeilijk, zo niet geheel onmogelijk voor, zich een scherpomlijnde voorstelling te maken van iets, dat in staat is opgewekt en overgedragen te worden op de wijze, waarop in deze experimenten de Warmte werd opgewekt en overgedragen, tenzij dit BEWEGING ware."

Zo zien wij de ondergang van de oude theorie of, om juister te zijn, wij zien dat de substantietheorie beperkt is tot de problemen van warmteverdeling.

Wij moeten, zoals Rumford te kennen gaf, een nieuw richtsnoer opzoeken. Om dit te doen, zullen wij voor een ogenblik de warmteproblemen verlaten en tot de mechanica terugkeren.